बालविवाह रोखण्याची जबाबदारी घेतली धार्मिक गुरु पंडित पुरोहित भंते सामाजिक संस्थांच्या नेत्यांनी…
चंद्रपूर
दिनांक 30/4/25 चंद्रपूर जिल्ह्यात बाल हक्क संरक्षण आणि बालविवाह रोखण्यासाठी काम करणाऱ्या रुलर अर्बन अँड युथ असोसिएशन (रुदया) गडचिरोली संस्थेने बालविवाह रोखण्यासाठी धार्मिक गुरु, पंडित, महंत,संथा प्रमुखांना घेत माननीय जिल्हाधिकारी यांच्या मार्गदर्शनात आगळीवेगळी जनजागृती मोहीम राबवली. या कार्यक्रमासाठी प्रमुख्याने जिल्हा महिला बाल विकास अधिकारी दीपक बानाईत अध्यक्ष म्हणून तर प्रमुख पाहुणे म्हणून बालकल्याण समिती अध्यक्ष क्षमा बासरकर, हृदय संस्थेचे संचालक श्री काशिनाथ देवगडे, जिल्हा बाल संरक्षण अधिकारी श्री अजय साखरकर प्रामुख्याने उपस्थित होते.
याप्रसंगी आपले प्रास्ताविक मत मांडताना संस्थेचे संचालक श्री काशिनाथ देवगडे, म्हणाले, धर्मगुरूंकडून मिळालेले सहकार्य आणि पाठबळ अतुलनीय आहे, या अक्षय्य तृतीयेला जिल्ह्यात एकही बालविवाह होणार नाही.
अक्षय्य तृतीया आणि लग्नाचा हंगाम लक्षात घेता, बालविवाह रोखण्यासाठी विविध धर्माच्या पुजाऱ्यांमध्ये, बालविवाह करणाऱ्या विविध धर्माच्या पुजाऱ्यांमध्ये, बालहक्कांच्या सुरक्षेसाठी आणि संरक्षणासाठी देशातील नागरी समाज संस्थांचे सर्वात मोठे नेटवर्क, जस्ट राईट्स फॉर चिल्ड्रन (JRC) मधील भागीदार संस्था रुलर अर्बन अँड युथ असोसिएशन (रुदया) गडचिरोली द्वारे चंद्रपूर जिल्ह्यात राबविण्यात येत असलेली जनजागृती मोहीम यशस्वी झाली आहे आणि सर्व धार्मिक नेत्यांनी या मोहिमेचे कौतुक केले आहे.
पंडित, मौलवी, बौद्धचार्य किंवा पाद्री यांच्या शिवाय कोणताही बालविवाह होऊ शकत नाही, हे लक्षात घेऊन आम्ही त्यांना बालविवाहविरोधी मोहिमेशी जोडण्याचा निर्णय घेतल्याचे संस्थेने म्हटले आहे. त्याचे सकारात्मक परिणाम पाहता या अक्षय्य तृतीयेला जिल्ह्यात एकही बालविवाह होणार नाही, अशी आशा करू शकतो.आज जिल्ह्यातील सर्व मंदिरे आणि मशिदींसमोर असे फलक लावण्यात आले आहेत, ज्यावर येथे बालविवाहाला परवानगी नाही, असे स्पष्ट लिहिले आहे. 2030 पर्यंत देशातून बालविवाह दूर करण्याच्या उद्देशाने JRC ‘बालविवाह मुक्त भारत’ मोहीम राबवत आहे.
JRC हे 250 हून अधिक नागरी संस्थांचे नेटवर्क आहे जे देशातील 416 जिल्ह्यांमध्ये कायदेशीर हस्तक्षेपांद्वारे बाल हक्कांचे संरक्षण आणि संरक्षण करण्यासाठी जमिनीवर कार्यरत आहे. गेल्या वर्षांत दोन लाखांहून अधिक बालविवाह थांबवले आहेत आणि पाच कोटींहून अधिक लोकांना बालविवाहाविरोधात शपथ दिली आहे. तिची भागीदार संस्था रुलर अर्बन आणि युथ असोसिएशन गडचिरोली (रुदया) ,जिल्हा व स्थानिक प्रशासनाच्या सहकार्याने आणि समन्वयाने, कायदेशीर हस्तक्षेप आणि कुटुंबे आणि समुदायांचे अनुनय करून, 2024-25 मध्ये जिल्ह्यात तीनशे पेक्षा जास्त बालविवाह रोखले आहेत.
2030 पर्यंत बालविवाहमुक्त भारताचे उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी JRC चे संस्थापक भुवन रिभू यांनी त्यांच्या पुस्तकात, *”जेव्हा मुलांकडे मुले”* आहेत. टिपिंग पॉइंट टू एंड चाइल्ड मॅरेज मध्ये सुचवलेल्या सर्वसमावेशक धोरणाची संस्था अंमलबजावणी करत आहेत.
कार्यक्रमाच्या प्रसंगी बोलताना जिल्हा महिला व बालविकास अधिकारी दीपक बनाई म्हणाले की म्हणाले की, देशात बालविवाहाविरुद्ध आवश्यक जागृतीचा अभाव अजूनही आहे. बहुसंख्य लोकांना ज्याची माहिती नाही ती म्हणजे बालविवाह प्रतिबंध कायदा (PCMA), 2006 अंतर्गत हा एक दंडनीय गुन्हा आहे. यामध्ये कोणत्याही स्वरुपात सहभागी झाल्यास किंवा सेवा दिल्यास दोन वर्षांचा कारावास आणि दंड किंवा दोन्ही होऊ शकतात. यामध्ये वधू पक्षाच्या लोकांसोबतच बाराती, केटरर, डेकोरेटर, मिठाई, माळी, बँड वादक, लग्नमंडपाचे मालक आणि विवाह करणाऱ्या पुजारी आणि मौलवी यांचाही या गुन्ह्यात सहभाग मानला जाईल आणि त्यांना शिक्षा आणि दंड होऊ शकतो. ते म्हणाले की म्हणूनच आम्ही धार्मिक नेते आणि पुजारी यांच्यात जनजागृती मोहीम चालवण्याचा निर्णय घेतला कारण हा सर्वात महत्वाचा वर्ग आहे जो विवाह आयोजित करतो. आम्ही त्यांना समजावून सांगितले की बालविवाह म्हणजे लहान मुलांवर होणारा बलात्कार आहे. 18 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुलीशी शारीरिक संबंध ठेवणे, अगदी वैवाहिक संबंधातही, लैंगिक अपराधांपासून मुलांचे संरक्षण (POCSO) कायद्यानुसार बलात्कार आहे. ही आनंदाची बाब आहे की,आज हे समजून पंडित आणि मौलवी या मोहिमेला केवळ पाठिंबा देत नाहीत, तर ते स्वतः पुढे येऊन बालविवाह होऊ न देण्याची शपथ घेत आहेत. पुरोहित वर्गाने बालविवाह करण्यास नकार दिल्यास हा गुन्हा देशातून रातोरात नष्ट होऊ शकतो. या मोहिमेत त्यांचे अनपेक्षित सहकार्य आणि पाठिंबा पाहून आम्ही भारावून गेलो आहोत. ही बाब लक्षात घेऊन लवकरच बालविवाह मुक्तीचे उद्दिष्ट साध्य करू असा आमचा विश्वास आहे . किशोरवयीन मुलींना शाळाबाह्य मुलींना किंवा आई-वडील नसलेल्या मुलींना किंवा पालन पोषणात कमतरता असलेल्या कुटुंबातील मुलींना रेड टॅग करून त्यांचे समुपदेशन करणे व त्यांच्यात जनजागृती निर्माण करणे चांगले व वाईट प्रकार यापासून होणारे जीवनाचे नुकसान या प्रकारचे कार्य हातात घेऊन जर केले तर खरोखरच 2030 पर्यंत आपण या बालविवाहाच्या समुच्च प्रथा रुपी बिमारीला नष्ट करण्यात यशस्वी होऊ शकतो असे प्रतिपादन मान्यवरांनी आपले मत मांडले.
सदर कार्यक्रमाचे आयोजन एकात्मिक एकात्मिक आदिवासी विकास विभाग कार्यालय सभागृहात असेच तू जस्ट फॉर चिल्ड्रन प्रकल्प चंद्रपूर, जिल्हा बाल संरक्षण कक्ष चंद्रपूर, श्री अजय साखरकर यांच्या सहकार्यातून करण्यात आले. कार्यक्रमाच्या शेवटच्या चरणात सर्व धर्मगुरू संस्था अध्यक्ष तसेच पुजारी पंडित यांनी बालविवाह रोखण्यासाठी शपथ घेऊन या कार्यक्रमाची सांगता करण्यात आली. या कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन श्री शशिकांत मोकाशे क्षेत्रीय अधिकारी तर आभार प्रदर्शन प्रकल्प व्यवस्थापक नरेश मेकलवार यांनी केले या कार्यक्रमाच्या यशस्वीतेसाठी असेच तू जस्टिस प्रकल्पाचा पूर्ण कर्मचारी प्रामुख्याने उपस्थित होते.
